Τὰ Ψυχοσάββατα.
Ποιὰ εἶναι, πότε καὶ γιατί τελοῦνται.
Μέσα στὴν ποιμαντική της μέριμνά, για όλους μας,
αλλά και γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, ἡ ἁγία Ὀρθόδoξη Ἐκκλησία μας,
ἔχει καθορίσει ξεχωριστὴ ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος γι᾿ αὐτούς.
Κάποια Σάββατα δηλαδή,
μέσα στον εορτολογικό της κύκλο του χρόνου.
Ὅπως ἡ Κυριακὴ, εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου,
και ο όρθρος της αλλά και η Θεία Λειτουργία της,
είναι Αναστάσιμος,
ἔτσι καὶ κάποια Σάββατα,
εἶναι ἡ ἡμέρα που αφιερώνεται στην ανάμνηση τῶν κεκοιμημένων,
γιὰ νὰ τοὺς μνημονεύουμε καὶ νὰ ἔχουμε (ἐπι)κοινωνία μαζί τους.
Σὲ κάθε προσευχὴ καὶ ἰδιαίτερα στὶς προσευχὲς τοῦ Σαββάτου,
ὁ πιστὸς μνημονεύει τοὺς οἰκείους, συγγενεῖς καὶ προσφιλεῖς,
ἀλλὰ ζητᾶ καὶ τὶς προσευχὲς τῆς Ἐκκλησίας γι᾿ αὐτούς.
Στὸ δίπτυχο (χαρτάκι), ποὺ φέρνουμε μαζὶ μὲ τις προσφορές μας,
γιὰ τὴ θεία Λειτουργία, ἀναγράφονται τὰ ὀνόματα,
τῶν ζώντων καὶ τῶν κεκοιμημένων,
τὰ ὁποῖα και μνημονεύονται, από τον Ιερέα στην πρόθεση κατά την διάρκεια του όρθρου.
Σὲ ἐτήσια βάση ἡ Ἐκκλησία ἔχει καθορίσει δύο Σάββατα,
τὰ ὁποῖα ἀφιερώνει στοὺς κεκοιμημένους της.
Εἶναι τὰ Ψυχοσάββατα.
Τὸ ἕνα πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω,
καὶ τὸ ἄλλο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς.
Τὸ Ψυχοσάββατο, πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω,
ἔχει τὸ ἑξῆς νόημα: Ἡ ἑπομένη ἡμέρα,
εἶναι ἀφιερωμένη στὴ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου.
Ἐκείνη τὴ φοβερὴ ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία ὅλοι,
θὰ σταθοῦμε μπροστὰ στὸ θρόνο τοῦ μεγάλου Κριτοῦ.
Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ,
μὲ τὸ μνημόσυνο τῶν κεκοιμημένων,
ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Κύριο,
νὰ γίνει ἵλεως καὶ νὰ δείξει τὴν συμπάθεια καὶ τὴν μακροθυμία του,
ὄχι μόνο σὲ μᾶς ή στους προσφιλής μας,
που μπορούμε να τελούμε τα μνημόσυνα τους,
όλο τον υπόλοιπο χρόνο,
ἀλλὰ καὶ στοὺς προαπελθόντας ἀδελφούς,
των οποίον τα ονόματα και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε,
καὶ ὅλους μαζὶ νὰ μᾶς κατατάξει στὴν Ἐπουράνια Βασιλεία Του.
«Ἐφ’ὅσον εποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου,
τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί εποιήσατε»
Ὁ καθένας μας, διαλέγει τὸ δικό του δρόμο ἐλεύθερα
καὶ κάνει τὶς ἐπιλογές του ἀνεπιρρέαστα.
Ὁσοι ἀγαποῦν ἀξιώνονται καὶ νὰ ἀγαπιῶνται
καὶ ὅσοι μισοῦν ἀπορρίπτονται ἀπό τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸν Θεό.
Καμμία ἀπειλή καὶ κανένας ἐκβιασμός συνειδήσεων δὲν παρατηρεῖται ἐδῶ.
Ἡ ἐλευθερία εἶναι τὸ πλαίσιο καὶ ἡ καθημερινή ἀγάπη τὸ μοναδικό κριτήριο,
βάσει τοῦ ὁποίου θὰ γίνει ἡ κρίση· γι’αὐτό ὅποιος ξέρει νὰ ἀγαπάει δὲν φοβάται τὴν κρίση
καὶ μόνον ὁ μὴ ἀγαπῶν τρέμει τὴν ὥρα τοὺ τέλους.
Ὅλοι μας δημιουργηθήκαμε καὶ γίναμε ὑπεύθυνοι γιὰ μιά θέση στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐξ αἰτίας τοῦ δώρου τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι εἴτε ἔχουμε εἴτε δὲν ἔχουμε ἀποδεχθεῖ αὐτή τὴν εὐθύνη, εἴτε ἀγαπήσαμε εἴτε ἀρνηθήκαμε τὴν ἀγάπη πρόκειται νὰ κριθοῦμε γιατί ἐφ’ὅσον,
ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε,
μας διαβεβαιώνει ὁ Κύριος, στο Ευαγγέλιο της Κρίσεως την Κυριακή των Αποκρεών.
Μὲ τὸ δεύτερο Ψυχοσάββατο διατρανώνεται ἡ πίστη μας,
γιὰ τὴν καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας,
τῆς ὁποίας τὴν ἵδρυση καὶ τὰ γενέθλια ( ἐπὶ γῆς )
γιορτάζουμε κατὰ τὴν Πεντηκοστή,
ως ήμερα δημόσιας δράσεως της ανά τα έθνη .
Μέσα στό σώμα της Ἐκκλησίας,
περιλαμβάνεται ἡ στρατευομένη ἐδῶ στὴ γῆ
καὶ ἡ θριαμβεύουσα στοὺς οὐρανούς.
Ὁ λόγος ποὺ τὰ καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία μας,
παρ᾿ ὅτι κάποια Σάββατα εἶναι ἀφιερωμένα στοὺς κεκοιμημένους,
εἶναι ὁ ἑξῆς: Ἐπειδὴ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθαναν, μικροὶ σὲ ἡλικία
ἢ στην ξενιτιὰ ἢ στὴν θάλασσα ἢ στὰ ὄρη καὶ τοὺς κρημνοὺς
ἢ καὶ μερικοί, λόγῳ πτωχείας,
δὲν ἀξιώθηκαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων,
με τις προσευχές, τις νηστείες, τις ελεημοσύνες, τις Θείες Λειτουργίες,
ήτοι του Ιερού σαρανταλείτουργου,
και των αναλόγων κολλύβων,
«οἱ θεῖοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι ἐθέσπισαν τὸ μνημόσυνον αὐτὸ ὑπὲρ πάντων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων Χριστιανῶν».
Συγχρόνως δέ, ἐνθυμούμενοι καὶ ἐμεῖς τὸν θάνατο,
«διεγειρόμεθα πρὸς μετάνοιαν».
Γιὰ τὴν ἱστορία καὶ μόνο ἂς γνωρίζουμε ὅτι :
«Ἡ καθιέρωσις τοῦ Σαββάτου πρὸ τῶν Ἀπόκρεω ὡς Ψυχοσαββάτου, ἐγένετο μᾶλλον κατ᾿ ἀπομίμησιν τοῦ Σαββάτου
πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς, ὡς μόνου προϋπάρχοντος ».
Ἡ ὠφέλεια ἀπὸ τὰ μνημόσυνα
Σύμφωνα μὲ ὁμόφωνη ἁγιοπατερικὴ μαρτυρία,
τὴν ὁποία ἐπιβεβαιώνει ἡ ἀδιάκοπη ἐκκλησιαστικὴ παράδοση αἰώνων,
οἱ εὐχὲς γιὰ τοὺς νεκροὺς θεσπίστηκαν ἀπὸ τοὺς ἁγίους Ἀποστόλους.
Ἡ θέσπιση αὐτὴ ἔχει δύο βασικὰ θεμέλια :
α) τὴν ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας ὡς κοινωνίας ἁγίων,
ποὺ ἀποτελεῖται ὄχι μόνο ἀπὸ τοὺς ζωντανούς,
ἀλλὰ καὶ τοὺς «κεκοιμημένους» χριστιανοὺς
καὶ β) τὴν πίστη στὴν μεταθανάτια ζωή,
τὴν ἀνάσταση καὶ τὴν τελικὴ κρίση.
Άρα εάν δεν γίνουμε μέτοχοι,
του σώματος του Χριστού και του αίματος Του,
δεν έχουμε κοινωνία με το σώμα της εκκλησίας
και κατ’ επέκταση με την Θριαμβεύουσα εκκλησία,
όπου συναριθμούνται και οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας.
Ἤδη στὶς Ἀποστολικὲς Διδαχὲς,
βρίσκεται ἡ διάκριση τῶν μνημοσύνων,
σὲ «τρίτα», «ἔνατα», «τεσσαρακοστὰ» καὶ ἐνιαύσια» (ἐτήσια),
ἀνάλογα μὲ τὸ χρόνο τελέσεώς τους ἀπὸ τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου.
Πολλοὶ συμβολισμοὶ τῶν ἐπιμέρους μνημοσύνων,
ἀναφέρονται ἀπὸ τοὺς πατέρες.
Οἱ κυριότεροι εἶναι οἱ ἑξῆς :
Τὰ « τριήμερα » συμβολίζουν τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μετὰ τὴν τριήμερη παραμονή Του στὸν τάφο καὶ τελοῦνται μὲ τὴν εὐχὴ ν᾿ ἀναστηθεῖ καὶ ὁ νεκρὸς στὴν οὐράνια βασιλεία.
Τὰ « ἐννιάμερα » τελοῦνται γιὰ τὰ ἐννέα τάγματα τῶν αΰλων ἀγγέλων, μὲ τὴν εὐχὴ νὰ βρεθεῖ κοντά τους ἡ ἄϋλη ψυχὴ τοῦ νεκροῦ.
Τὰ « τεσσαρακονθήμερα » τελοῦνται γιὰ τὴν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, ποὺ ἔγινε σαράντα μέρες μετὰ τὴν Ἀνάστασή Του,
μὲ τὴν εὐχὴ νὰ « ἀναληφθεῖ » καὶ ὁ νεκρός,
νὰ συναντήσει τὸ Χριστὸ στοὺς οὐρανοὺς καὶ νὰ ζήσει γιὰ πάντα μαζί Του.
Τὰ «ἐτήσια», τέλος, τελοῦνται τὴν ἐπέτειο ἡμέρα τοῦ θανάτου,
σὲ ἀνάμνηση τῶν γενεθλίων τοῦ νεκροῦ,
καθώς, γιὰ τοὺς πιστοὺς χριστιανούς,
ἡμέρα τῆς ἀληθινῆς γεννήσεως εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ σωματικοῦ θανάτου καὶ τῆς μεταστάσεως στὴν αἰώνια ζωή.
Μνημόσυνα, ἀντίστοιχα μὲ τὰ παραπάνω,
τελοῦνται τὸν τρίτο, ἕκτο καὶ ἔνατο μήνα ἀπὸ τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου ( « τρίμηνα », « ἑξάμηνα », « ἐννεάμηνα » ).
Τὴν μεγαλύτερη ὠφέλεια στοὺς νεκροὺς τὴν προξενεῖ ἡ τέλεση τῆς θείας εὐχαριστίας στὴ μνήμη τους,
διότι τότε, μὲ τὶς μερίδες τους, την δική μας δηλαδή προσφορά, που συνοδεύουν αοράτως οι προσευχές μας, στὸ ἅγιο δισκάριο,
«ἑνώνονται ἀόρατα μὲ τὸ Θεὸ καὶ ἐπικοινωνοῦν μαζί Του καὶ παρηγοροῦνται καὶ σώζονται καὶ εὐφραίνονται ἐν Χριστῷ»
( ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης ).
Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ εἰδικὰ γιὰ κάθε κεκοιμημένο μνημόσυνα,
ἡ Ἐκκλησία ἔχει στὶς καθημερινὲς ἀκολουθίες της,
γενικὲς δεήσεις γιὰ τοὺς κεκοιμημένους,
ὅπως εἶναι λ.χ. τὸ νεκρώσιμο μέρος τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεσονυκτικοῦ καὶ οἱ σχετικὲς ἀναφορὲς στὶς «ἐκτενεῖς δεήσεις»
τοῦ Ἑσπερινοῦ, τοῦ Ὄρθρου, αλλά καὶ τῆς θείας Λειτουργίας.
Πρέπει νὰ σημειωθεῖ, ἂν καὶ αὐτονόητο,
ὅτι ἡ Ἐκκλησία τελεῖ μνημόσυνα μόνο γιὰ τοὺς ὀρθοδόξους χριστιανοὺς ποὺ κοιμήθηκαν μέσα στοὺς κόλπους της.
Ἐξηγήσεις παρερμηνειῶν.
Θὰ πρέπει, τέλος, νὰ ἐξηγήσουμε ὅτι πολλὰ λάθη,
ἀπὸ τὴν ἄγνοια τοῦ παρελθόντος, ἔχουν φτάσει ὡς τὶς μέρες μας
καὶ θὰ πρέπει ἄμεσα νὰ διορθωθοῦν,
αφού αποτελούν παρεκτροπή της ορθοδόξου λατρείας μας,
ώς έθος και μάλιστα εκ των γονέων μας,
παραδεδομένο εις ημάς << Έτσι το βρήκαμε από την μάνα μας >>,
έχοντας μεγαλυτέρα ισχύ,
εκ της Ορθοδόξου εκκλησιαστικής παραδόσεως,
των 2023 σχεδόν ετών μέχρι σήμερα.
α) Τὰ μνημόσυνα θὰ πρέπει νὰ γίνονται
ἀκριβῶς τὴν ἡμέρα ποὺ πρέπει καὶ ὄχι νωρίτερα ἢ ἀργότερα.
β) Τὸ σπάσιμο γυάλινων ἀντικειμένων ἢ ἄλλων τοιούτων,
ἢ έκχυση οίνου, και ο διασκορπισμός των Κολλύβων επί των τάφων,
εἶναι ἄκρως εἰδωλολατρικὴ συνήθεια καὶ ἁμαρτάνουν ὅσοι τὸ πράττουν.
γ) Στὰ μνημόσυνα παραθέτουμε
καὶ εὐλογοῦνται μόνο καλῶς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι)
ὡς ἐνδεικτικὰ τῆς Ἀναστάσεως καὶ ὄχι ἀλλα ὑποκατάστατα ( κουλουράκια – ψωμάκια - γλυκά κλπ. )
δ) Τὸ πρῶτο Σάββατο τῆς Τεσσαρακοστῆς,
δὲν εἶναι «Ψυχοσάββατο», ἀλλὰ ἑορτάζουμε τὸ «διὰ κολλύβων»
θαῦμα τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος.
ε) Στὰ Ψυχοσάββατα μποροῦμε
νὰ παραθέτουμε κόλλυβα εἴτε στὸν Ἑσπερινὸ τῆς Παρασκευῆς,
εἴτε στον Όρθρο τοῦ Σαββάτου, εἴτε καὶ στὰ δύο.
Πρόκειται περὶ τῆς ἰδίας ἀξίας, ἀφοῦ ἡ ἴδια ἀκολουθία διαβάζεται.
Ούτε η ποσότητα τους , ούτε καν η ποιότητα των υλικών τους έχουν σημασία, αφού τα κόλλυβα είναι θέμα της διατροφικής επιλογής εκείνων που θα τα παρασκευάσουν ανάλογα με την επιθυμία της ορέξεως των και την οικονομική τους δύναμη,
αρκεί να έχουν ως βάση το σιτάρι που είναι και το σύμβολο της αναστάσεως, έχοντας απλώς ως σκοπό την επισιτιστική στήριξη μας,
και όχι τον αυτοσκοπό της σωτηρίας,
αφού υπάρχουν για να παχαίνουν
και να στηρίζουν την νηστεία των ζώντων
και όχι για να σώζουν ως αντικείμενα θυσίας, τους κεκοιμημένους.
στ) Τὰ εὐλογηθέντα κόλλυβα δὲν τὰ σκορπίζουμε στὸν τάφο, οὔτε τὰ ἀπορρίπτουμε στὰ σκουπίδια, πράξεις ἐκκλησιαστικὰ ἀπαράδεκτες.
ζ) Η Κυριακή δεν μπορεί να είναι ημέρα για την τέλεση μνημοσύνων, αφού ο όρθρος είναι αναστάσιμος και η λειτουργία είναι πάντα αναστάσιμη, συνήθως η τέλεση τους << βαπτίζεται >> μνημόσυνα τις Κυριακές, βάζοντας κάποια τροπάρια επιπλέον από το κοινό Τρισάγιο , ώστε να διαρκεί περισσότερο για καθαρά ψυχολογικούς λόγους, και μάλιστα στους μεγάλους ενοριακούς ναούς ρυθμίζουν την τέλεση τους αλληλοδιαδόχως, ώστε ικανοποιούνται οι << τεθλιμμένοι >> οικείοι τους που δεν επιθυμούν την κοινή τέλεση τους, για να << ακούν >> το όνομα του συγγενούς τους και φτάνουν να γίνονται << μνημόσυνα >.> ώρες μετά από την Θεία Λειτουργία μέχρι αργά το μεσημέρι.
η) Η παρακολούθηση του Μνημοσύνου είναι δυστυχώς απαθής εκ των << τεθλιμμένων >> και δεν συμμετέχουν ουσιαστικά, αφού ούτε κοινωνούν, αλλά ούτε και έχουν επίγνωση των τελουμένων ώστε να μπορούν παρέχουν την συγχώρηση, κατά την διάρκεια της εκφωνήσεως της συγχωρητικής ευχής, εκ του ιερέως, η οποία συγχώρηση και εκπηγάζει εκ της καρδίας, η οποία και διατρέχεται από το ίδιο αίμα, Του Σωτήρος Χριστού, ώστε η εκ του αγίου σώματος και αίματος, συγγένεια μας, να μας δίνει την δυνατότητα, να εντελλόμεθα την συγχώρηση των οικείων μας, με την ευχετική, προστακτική, << Θεός σχωρέστον >>.
Σὲ κάθε περίπτωση, ὑπεύθυνος γιὰ τὴν λύση τυχὸν ἀποριῶν σας, εἶναι μόνος έχων την πνευματική ευθύνη μας, ο πνευματικός μας.
Τριώδιον 2023
Μαρίνα, Δ.Δ. Ανθεμίων, Ναούσης, Ημαθίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου